Η αποκαθήλωση μιας σπουδαίας προσωπκότητας

Την αφαίρεση ενός αγάλματος ενός φιλοσόφου, μπορεί να αναμένει κανείς κάτι σαν αυτό να συμβεί στη ναζιστική Γερμανία το 1930, αλλά όχι στη Βουδαπέστη το 2017. Κι όμως έγινε και αυτό σε μια χώρα που τα τελευταία χρόνια οδεύει όλο και με μεγαλύτερη ταχύτητα προς μια φασιστική κατάσταση.

Πριν από περίπου δύο- τρεις εβδομάδες το  Δημοτικό Συμβούλιο της Βουδαπέστης αποφάσισε ότι το άγαλμα του György Lukács θα αφαιρεθεί από ένα πάρκο της Βουδαπέστης στο 13ο διαμέρισμα. Το άγαλμα είναι σήμερα στο Szent István Park, ένα ήσυχο αστικό πάρκο σε μια περιοχή που κάποτε αποτέλεσε ένα διεθνές γκέτο όπου πολλοί Εβραίοι επέζησαν κατά την διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου. Το άγαλμα του Λούκατς θα αντικατασταθεί από ένα άγαλμα του Αγίου Στεφάνου, τον ιδρυτή του ουγγρικού κράτους. Ο György Lukács ήταν Εβραίος και Κομμουνιστής κάτι που δεν γίνεται ανεκτό στην σημερινή Ουγγαρία.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι είχε προηγηθεί και η απόφαση για το κλείσιμο του αρχείου του György Lukács που μπορείτε να διαβάσετε και προηγούμενες δημοσιεύσεις στο shades. Δείτε τι γράφαμε για το κλείσιμο του αρχείου πέρυσι τέτοια εποχή. Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι ένα από τα ομορφότερα καφέ – πολιτιστικά κέντρα στην Βουδαπέστη έχει κλείσει ήδη εδώ και κάποια χρόνια. Οι ιδιοκτήτες του ήταν Εβραίοι. Το κράτος αποφάσισε ότι έπρεπε να κλείσει….

Το άγαλμα Λούκατς στη Βουδαπέστη - θα αφαιρεθεί.

"Είμαι εξοικειωμένος με το άγαλμα,  η σύζυγός μου και εγώ βαδίζουμε δίπλα του κάθε φορά που επισκεπτόμαστε τη Βουδαπέστη".

Ο Λούκατς πέθανε το 1971.  Στον Imre Varga, ένα πολύ γνωστό γλύπτη και νικητής του βραβείο Kossuth-,ανατέθηκε να κάνει το χάλκινο άγαλμα το 1985. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από την Ουγγρική Ακαδημία Επιστημών. Κατά τα εγκαίνια του αγάλματος János Szentágothai, ένας σεβαστός ερευνητής και πρόεδρος της Ακαδημίας, επαίνεσε τον Λούκατς για τη συμβολή του στη φιλοσοφία και τα τελευταία 32 χρόνια το άγαλμα έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος αυτού του όμορφου πάρκου.

Η ιδέα της απομάκρυνσης του προήλθε από ένα νεαρό εθνικιστή, τον Marcell Tokody, έναν  σύμβουλος της Βουδαπέστης από το  νεο-ναζιστικό κόμμα Jobbik. Η  πρόταση του έλαβε στήριξη από το Συμβούλιο που κυριαρχείται από το κυβερνών κόμμα Fidesz πολιτικούς κόμματος και εγκρίθηκε με 19 ψήφους υποστήριξης, 3 κατά και μία αποχή. Το Jobbik ενοχλείται σφόδρα από το  κομμουνιστικό παρελθόν του Λούκατς και για την απάλειψη της μνήμης του μεθόδευσε και μαγείρεψε μια ψευδή κατηγορία ότι δήθεν διέταξε την εκτέλεση Ούγγρων στρατιωτών  το 1919. (Ακόμη και τα δεξιά μέσα ενημέρωσης της Ουγγαρίας έμειναν αμήχανα από την εν λόγω αφαίρεση και έδειξαν ότι δεν την κατανοούν).

Ο Γκεόργκι Λούκατς ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς φιλοσόφους του 20ου αιώνα. 
Γεννημένος στην Βουδαπέστη το 1885, θα γνωρίσει στο σαλόνι του εύπορου πατρικού του τους διαπρεπέστερους εκπροσώπους του πολιτισμού της εποχής και θα ακολουθήσει από πολύ νωρίς το επάγγελμα του συγγραφέα. Γρήγορα το ενδιαφέρον του θα κερδίσουν η αισθητική και το θέατρο, όπου ο γόνος της μεγαλοαστικής οικογένειας θα αναζητήσει διέξοδο από τη διαφαινόμενη καθολική κρίση του πολιτισμού. Η τέχνη του θεάτρου θα αποτελέσει για το νεαρό Λούκατς το πεδίο μετάβασης στο θέατρο του κόσμου..
Έπειτα από χρόνια διανοητικών και συγγραφικών δοκιμών, στο πλαίσιο των οποίων ενσωμάτωνε όλα τα μεγάλα πνευματικά ρεύματα της, ο Λούκατς θα προσχωρήσει στο κομουνιστικό κόμμα, στο οποίο και θα μείνει ουσιαστικά ή τυπικά πιστός μέχρι τον θάνατό του.Το βιβλίο του Geschichte und Klassenbewusstsein (Ιστορία και ταξική συνείδηση) παραμένει υποχρεωτικό ανάγνωσμα για όσους μελετούν τη φιλοσοφία. Αλλά και το Ο νεαρός Χέγκελ, το  Η Ψυχή και οι Μορφές, η Ιστορία του Μυθιστορήματος, Η Αισθητική κ.λ.π. Ο Thomas Mann εμπνεύστηκε από τον Λούκατς και τον απεικονίζει ως Naphta στο Μαγικό Βουνό. O Λούκατς είχε σημαντική επίδραση στο σχηματισμό τα φιλοσοφικών  θεμελίων της Νέας Αριστεράς, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική και τα έργα του διδάσκονται σε μεγάλα πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο.

Γιατί το Jobbik ήθελε την αποκαθήλωση του αγάλματος; Το γεγονός ότι ο Λούκατς ήταν μια μαρξιστική και κομμουνιστική σίγουρα έχει να κάνει με αυτό. Αλλά δεν είναι το μοναδικό.  Σήμερα αρκετοί εξέχοντες κομμουνιστές (π.χ. Zoltán Komócsin) έχουν δρόμους το όνομά τους στην Ουγγαρία (Φυσικά για την ώρα).

Tο πρόβλημα πιθανόν του Jobbik με τον Λούκατς είναι όμως επίσης και οι εβραϊκές ρίζες του. Γεννημένος Löwinger, ο πατέρας του József άλλαξε το όνομα της οικογένειας στο όνομα Lukacs που ακούγεται «Ουγγρικό»  στα τέλη του 1800, όταν ο György ήταν ένα μικρό παιδί, και η οικογένεια είχε πλήρως αφομοιωθεί στην Ουγγρική κοινωνία. Η οικογένεια έλαβε ακόμη και το status των Ούγγρων ευγενών και αποτελούσε μέρος των πλουσίων και μορφωμένων τάξεων της χώρας.

Φυσικά ο φασισμός και ο αντισημιτισμός στην Ουγγαρία δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο. Ας δούμε λίγο συνοπτικά το ιστορικό υπόβαθρο και το φάσμα που κατέλαβαν ιστορικά διάφορες φασιστικές οργανώσεις στην Ουγγαρία. 

 Η πρώτη χρονικά φασιστική οργάνωση, η οποία επηρεάστηκε από τον ιταλικό φασισμό, είναι εκείνη του αξιωματικού Γκιούλα Γκέμπες, (Gyula Gömbös, 1886-1936) η οποία έγινε γνωστή ως οι φασίστες του Ζέγκεντ, από την πόλη στην οποία οργανώθηκε η αντεπανάσταση του 1919. Όταν ο Γκιούλα Γκέμπες υπουργοποιείται το 1929 διαλύει το Κόμμα της Φυλετικής Άμυνας, την κυριότερη πολιτική οργάνωση των φασιστών του Ζέγκεντ.

Το 1932 μέσα στην καρδιά της οικονομικής κρίσης ο Χόρτυ ανέθεσε την πρωθυπουργία στον Γκιούλα Γκέμπες. Ο Γκέμπες ανέλαβε τον πλήρη έλεγχο του κυβερνητικού κόμματος, του οποίου άλλαξε τον τίτλο σε Κόμμα της Εθνικής Ενότητας και διεύρυνε την οργάνωσή του σε όλη τη χώρα και σε βασικούς κοινωνικούς τομείς. Δημιούργησε επίσης μια φασίζουσα οργάνωση νεολαίας, τους Προωθημένους Φρουρούς, είδος πολιτοφυλακής με 60.000 μέλη.

Μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία στη Γερμανία η επιρροή των ναζιστών στον ουγγρικό φασισμό αυξήθηκε κατακόρυφα.

Τη δεκαετία του 1930 δημιουργούνται ποικίλες εθνικοσοσιαλιστικές οργανώσεις: Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα Εργασίας, γνωστό επίσης ως Σκυθικός Σταυρός, Ουγγρικό Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα των Εργατών Γης και των Εργατών, Ουγγρικό Εθνικοσοσιαλιστικό Λαϊκό Κόμμα, Ουγγρικό Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα, κ.α.

Η σημαντικότερη ουγγρική ναζιστική οργάνωση ήταν τα Σταυρωτά Βέλη (Arrow Cross Party) του Φέρενκ Σάλασι (Ferenc Szálasi  1897-1946), τα οποία ιδρύονται το 1935. Ο Σάλασι ευαγγελιζόταν τη δημιουργία της Μεγάλης Καρπαθοδουνάβειας Πατρώας Γης, η οποία θα διοικούνταν από τους Ούγγρους. Σύμφωνα με το μεγαλοϊδεατικό σχέδιο του Σάλασι, η Μεγάλη Καρπαθοδουνάβεια Πατρώα Γη υπό ουγγρική ηγεσία θα γινόταν μαζί με τη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία μία από τις τρεις ηγέτιδες δυνάμεις στη «νέα Ευρώπη».

Στο βιβλίο του Ut es Sel (Το μονοπάτι και ο σκοπός) ο Σάλασι υποστήριζε ότι ο «Ουγγρισμός» συνδύαζε «τα καλύτερα στοιχεία του χριστιανισμού και του σοσιαλισμού σε έναν πεφωτισμένο εθνικοσοσιαλισμό». Σε μια τέτοια κοινωνία, έλεγε ο Σάλασι, οι Εβραίοι δεν είχαν θέση. 

Υπό τον μανδύα ενός ψευτοκοινοβουλευτισμού διεξάγονται έντονες και σε πολλές περιπτώσεις βίαιες αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις των διαφόρων ακροδεξιών, εθνικιστικών και φασιστικών φατριών και οργανώσεων. Τα Σταυρωτά Βέλη, που γνώρισαν αριθμητική ανάπτυξη, έπρεπε να περιμένουν την έξωθεν επέμβαση της Γερμανίας για να καταλάβουν την εξουσία.

Η ουγγρική αστική τάξη και οι μεγάλοι γαιοκτήμονες ζούσαν με τον φόβο και τον τρόμο της επανάστασης των εργατικών συμβουλίων του 1919. Γι’ αυτό όχι μόνο στήριξαν τη φασιστικοποίηση, αλλά συμμετείχαν ενεργά σε αυτή. Την περίοδο 1934-36 έχουμε κύμα απεργιών οι οποίες αγκαλιάζουν πολλούς κλάδους: τη βυρσοδεψία, την υφαντουργία, το μέταλλο, τις οικοδομές, κλπ. Αυτό το πλατύ απεργιακό κύμα ματαίωσε τους αντεργατικούς νόμους τους οποίους ετοίμαζε η κυβέρνηση Χόρτυ-Γκέμπες. Η αντίσταση των μαζών και η κυβερνητική αστάθεια χαρακτήριζαν την κυβέρνηση του Ντάρανυϊ, ο οποίος διαδέχθηκε το 1936 τον Γκέμπες μετά τον θάνατό του. Τον Μάιο του 1938 ο Ντάρανυϊ παραιτείται και αντικαθίσταται από την κυβέρνηση Μπέλα Ίμρεντυ, η οποία υπογράφει αντισημιτικό νόμο και προσχωρεί το 1939 στο Σύμφωνο της Αντικόμιντερν.

Μετά την κατάληψη της Ουγγαρίας από τα γερμανικά στρατεύματα τον Μάρτιο του 1944 και τη μετατροπή της χώρας από σύμμαχο του Άξονα σε γερμανικό προτεκτοράτο, οι Γερμανοί ναζιστές ανεβάζουν στην εξουσία της Ουγγαρίας τα Σταυρωτά Βέλη του Σάλασι, που εξαπολύουν άγρια τρομοκρατία. Μπροστά στην προέλαση του Κόκκινου Στρατού ο Σάλασι διέφυγε στη Γερμανία. Μετά την απελευθέρωση της Ουγγαρίας δικάστηκε και εκτελέστηκε για εγκλήματα πολέμου το 1946.

Είναι προφανές ότι σε αυτή την εποχή θέλει να επιστρέψει τη σημερινή Ουγγαρία η Ουγγρική ακροδεξιά σε όλες τις αποχρώσεις, σε αυτού του είδους την Ευρώπη. Φυσικά η στάση της απέναντι στους πρόσφυγες αποτελούσε ένα είδος προετοιμασίας και ενεργούς δοκιμής της μεγάλης προσπάθειας φασιστικοποίησης της Ουγγρικής κοινωνίας. Ότι και να κάνουν όμως  η Ουγγαρία δεν είναι μόνο αυτή του Ούρμπαν και του Jobbik αλλά και του Καζίνσκυ, του Λίστ,  του Λούκατς, του Μάρκους, του Μεζάρος και κυρίως του μεγαλύτερου τμήματος της νεολαίας της, του γυναικείου πληθυσμού της κ.λ.π που κάποια στιγμή θα ορθώσει τοίχο απέναντι στην αντιδραστική και καταστροφική για αυτούς επιστροφή στο παρελθόν της φασιστικής και ναζιστικής Ουγγαρίας.

Ο Λούκατς δεν ανήκει μόνο στη Ουγγαρία αλλά αποτελεί αναπόσπαστο πολιτικό και πολιτιστικό κομμάτι της Ευρωπαϊκής και Παγκόσμιας κληρονομιάς και όπως κάθε γνήσια και διαχρονική κληρονομιά επανέρχεται έτσι ο ανορθολογισμός και ο σκοταδισμός έχει κοντά ποδάρια, στο τέλος αποκαλύπτεται το φρικιαστικό και αποκρουστικό του πρόσωπο. Οι ρωγμές που αφήνουν οι μεγάλες προσωπικότητες στο σώμα του πολιτισμού δεν κλείνουν ποτέ. Οι λαοί του κόσμου πρέπει να καταδείξουν τον αποτροπιασμό τους και την ηθική τους καταδίκη σε τέτοιες αδιανόητες ενέργειες και να απαξιώσουν τους εμπνευστές και τους υποστηρικτές τους.     Η μάχη με τον σύγχρονο φασισμό σε όλες του τις μορφές πρέπει να κερδηθεί. Μπορεί να φαίνεται ότι σε αυτές τις κοινωνίες χάθηκε, προς ώρας. Προς ώρας…