20 Ιούλη 1944- Το μπλόκο της Αμαλιάδας

20 Ιούλη 1944- Το μπλόκο της Αμαλιάδας

Τα μπλόκα

Κάθε χρόνο ανάμεσα στην άνοιξη και το καλοκαίρι, κυρίως στην Αθήνα γίνονται εκδηλώσεις μνήμης, για τους εκτελεσμένους στα διάφορα «μπλόκα»: το μπλόκο της Κοκκινιάς, το μπλόκο της Καλογρέζας, το μπλόκο του Βύρωνα, το μπλόκο στη Γούβα-Παγκράτι, το μπλόκο στο Δουργούτι-Νέο Κόσμο, μια ατέρμονη σειρά με εκατόμβες νεκρών, χιλιάδων συλληφθέντων.

‘Όμως τι ήταν τα μπλόκα;

Τα μπλόκα ήταν βάρβαρες, απάνθρωπες και κτηνώδεις επιχειρήσεις. Τάγματα ασφαλείας μαζί με αποσπάσματα της ειδικής Ασφάλειας ( μιας υπηρεσίας της αστυνομίας που δημιουργήθηκε την δεκαετία του ‘ 30 με αποκλειστικό στόχο την «καταπολέμηση του κομμουνισμού») και κάθε λογής ακδροδεξιές συμμορίες απέκλειαν τις προσβάσεις σε μια ολόκληρη περιοχή και μετά επιδίδονταν στο «θεάρεστο» έργο τους: ματωμένα όργια εκτελέσεων, συλλήψεων, λεηλασιών, ενώ πολύ συχνό ήταν και το θέαμα των κρεμασμένων σε δημόσια θέα προς  παραδειγματισμό.

Πάντα στόχος των μπλόκων στην Αθήνα ήταν οι εργατογειτονιές γύρω από το κέντρο. Στις 15-16 Μάρτη 1944 το αιματηρό μπλόκο της Καλογρέζας θα άφηνε πίσω του ως αιματηρή παρακαταθήκη 22 εκτελεσμένους εργάτες. Το μπλόκο της Κοκκινιάς τον Μάρτη και πάλι τον Αύγουστο του 1944 είναι ένα άλλο παράδειγμα.  Ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ μιλάει για την μετατροπή της Ελλάδας μετά την άνοιξη του 1944 σε πεδίο μάχης, δίνοντας χαρακτηριστικά στο τέταρτο μέρος του βιβλίου του «Στην Ελλάδα του Χίτλερ» τον τίτλο «μια κοινωνία σε πόλεμο».

Απλώς για λόγους ιστορικούς μνήμης να θυμίσουμε ότι την 6 Απριλίου είχε ορκιστεί πρωθυπουργός ο Ιωάννης Ράλλης, παλιός πολιτευτής του Λαϊκού Κόμματος ( και πατήρ του Γ. Ράλλη, τέως πρωθυπουργού και προέδρου της Νέας Δημοκρατίας). Βέβαια στην κυβέρνησή του δεν έλειπε και οι «βενιζελογενείς» (π.χ  Αντ. Ταβουλάρης ως υπουργός Εσωτερικών και ο Ν. Καλύβας, πρώην συνδικαλιστής και σοσιαλιστής ως Υπουργός Εργασίας).

Όμως σε αυτή μικρή γωνιά της Πελοποννήσου,  και μέσα στο προαναφερθέν γενικό πλαίσιο, διαδραματίστηκε μια ανάλογη ιστορία, το δικό μας μπλόκο,  το μπλόκο της Αμαλιάδας στις 22Ιουλίου 1944, γα το οποίο μυστηριωδώς (ή όχι και τόσο) δεν γίνεται ποτέ μνεία, τόσο όσον αφορά στο ίδιο όσο και στους πρωταγωνιστές του. Ούτε ονόματα, ούτε πράξεις, ηρωικές ή κτηνώδεις αντίστοιχα, αναφέρονται, και φυσικά δεν γίνεται καμία προσπάθεια όλα αυτά να ενσωματωθούν οργανικά στην πραγματική ιστορία αυτής της πόλης.

Το Μπλόκο της Αμαλιάδας από τους Γερμανοτσολιάδες

Θα αναφέρω τα περιστατικά όπως ακριβώς περιγράφονται στην μοναδική περιγραφή που έχουμε στην διάθεσή μας από τον Πάνο Διον. Παναγόπουλο στο βιβλίο του Αντιστασιακή Αμαλιάδα- Χρονικό της Τιμής και της Αντρειοσύνης, Αθήνα 1995.

 Αναφέρει λοιπόν ο Παναγόπουλος:

«Ταγματασφαλίτες ή Γερμανοτσολιάδες όπως και τους αποκαλούσε ο λαός είχαν στρατωνιστεί-εγκατασταθεί- στον Πύργο,  (τάγμα Κοκώνη). Υπήρχαν και ένοπλοι συνεργάτες των Γερμανών, οι αποκαλούμενοι «Γερμανοντυμένοι» με εστίες δράσης διάφορα χωριά, Δουνέϊκα, Βαρθολομιό κι αλλού, κάτω από  ομπρέλες προστασίας των Γερμανών. Τα τάγματα «ασφαλείας» είχαν εγκριθεί από την κατοχική προδοτική κυβέρνηση του Κουϊσλιγκ πρωθυπουργού με την έγκριση και ενίσχυση των Γερμανικών αρχών, με τις οποίες συνεργάζονταν στενά και με την καθοδήγησή τους πολεμούσαν μαζί την Εθνική Αντίσταση. Ας θυμηθούμε το ανακοινωθέν του ταγματασφαλίτη « Έλληνα» αξιωματικού των ταγμάτων ασφαλείας Εύβοιας, ο οποίος μετά τη σύγκρουση ΕΛΑΣ και Γερμανοτσολιάδων έβγαλε πολεμικό ανακοινωθέν που ανέφερε τα εξής:  «…εκ των ημετέρων δυνάμεων (δηλ. Γερμανοτσολιάδων)  εις Γερμανός…. Νεκρός…».

Στο μεγαλύτερο μέρος της Αμαλιάδας κυριαρχούσαν οι αντιστασιακές οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, οι δε Γερμανοί έκαναν εξόδους από το περιχαρακωμένο στρατόπεδο τους με εξοπλισμένα τμήματα, γιατί γνώριζαν την ύπαρξη των «παρτιζάνων της πόλης». Το ίδιο γνώριζαν και οι ταγματασφαλίτες του Κοκώνη στον Πύργο και άλλοι συνεργάτες του κατακτητή, δεδομένου ότι στην Αμαλιάδα με την περιοχή της συγκροτούσε ισχυρότατο αντιστασιακό μέτωπο. Για να χτυπήσουν και συντρίψουν την αντίσταση του λαού της Αμαλιάδας, Κοκώνης και Γερμανοί της Αμαλιάδας συναποφάσισαν το στήσιμο «μπλόκου», όμοιου με τα γνωστά αιματηρά μπλόκα σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας. (Κοκκινιά, Καλλιθέα, Καλογρέζα, Υμηττό κ.λ.π).

Η ιδέα και τα σχέδια του μπλόκου ήταν των εθνοπροδοτών, η πρακτική όμως εφαρμογή και υλοποίηση αφηνόταν στις γερμανικές δυνάμεις κατοχής και τούτο, γιατί ταγματασφαλίτες τρέμανε την Εθνική Αντίσταση και δεν τολμούσαν με τις δικές τους δυνάμεις να την αντιμετωπίσουν. Όπου, σπάνια το απετόλμησαν,  συντρίφτηκαν και εξολοθρεύτηκαν. Έτσι με το γλυκοχάραμα της λιόλουστης μέρας, γιορτής του Προφήτη Ηλία, η πόλη βρέθηκε ασφυκτικά πολιορκημένη, για πρώτη φορά από εξοπλισμένες βαριά γερμανικές δυνάμεις που είχαν κλείσει όλες τις «πύλες» και απαγόρευαν την έξοδο ενώ αντίθετα η πρόσβαση και είσοδο στην πόλη αφηνόταν ελεύθερη…

Κανένας δεν γνώριζε,  ούτε και μπορούσε να μαντέψει το κακό που σε λίγο θάφτανε…

Γύρω στις 9 το πρωί έφτασε στον περιχαρακωμένο σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης αμαξοστοιχία από τον Πύργο, κουβαλώντας τους ταγματασφαλίτες των Κοκώνη-Κοκονέτση,  που στρατοπέδευσαν στο γερμανικό στρατόπεδο, όπως παραπάνω αναφέρεται. Μετά από λίγο, τελάληδες βγήκαν σ’ όλες τις γειτονιές και με χωνιά καλούσαν,  κατά διαταγή της Γερμανικής διοίκησης Αμαλιάδας, τους πολίτες από 12 χρονών και πάνω να συγκεντρωθούν μέχρι τις 12 το μεσημέρι στον πιο πάνω χώρο του σταθμού. Η διαταγή έλεγε, ότι όποιος μετά την παρέλευση της 12ης μεσημβρινής ώρας, πιανόταν ή βρισκόταν έξω από το χώρο της συγκέντρωσης, ή οπουδήποτε στην πόλη, θα τουφεκιζόταν επί τόπου, δίχως άλλο. Πράγματι άρχισε η κάθοδος των ταλαίπωρων μυρίων στο σταθμό.

Ώρα 12:00, έκαναν την εμφάνισή τους μέσα στην πόλη, άφοβα ανηφορίζοντας, στη συνέχεια πλιατσικολογώντας, αφού οι Γερμανοί τους προστάτευαν, οι άθλιοι ταγματασφαλίτες, πολλοί μάλιστα και πολιτικά ντυμένοι, προπηλακίζοντας, βρίζοντας και χτυπώντας με ραβδιά και τους υποκόπανους των όπλων, τους κατηφορίζοντας τελευταίους πολίτες, με σκοπό να σκορπίσουν τον τρόμο και τον πανικό ακόμα και στα γυναικόπαιδα, που και αυτά τους φόβιζαν. Είχαν πικρή πείρα από τη δράση των μικρών αετόπουλων, μικρών ηρώων σε πολλές επικίνδυνες αποστολές μέσα στις γραμμές του κατακτητή .

Άγριο και βάρβαρο το μίσος αυτών των μισελλήνων κατά της Αμαλιάδας του ΕΑΜ-ΕΛΛΑΣ-ΕΠΟΝ.

Κατηφορίζοντας προς το σταθμό, βρέθηκα μπροστά στο αποτρόπαιο και φρικιαστικό θέαμα του άγριου και απάνθρωπου βασανισμού από ομάδα ταγματασφαλιτών, κάπου στη λεωφόρο, δυο Αμαλιαδιτών, του αξέχαστου «ΣΑΡΛΩ», κατά κόσμο ΧΡΗΣΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ από του Καλίτσα και κάποιου άλλου  νέου άνδρα, που όπως αργότερα πληροφορήθηκε, ήταν ο βαριόμοιρος Γιάννης Καραβίδας, παλιός, πολύ γνωστός, ποδοσφαιριστής του προπολεμικού Πανηλειακού Αμαλιάδας.

Το μαρτύριό τους δεν περιοριζόταν στα σωματικά τους οδυνηρά πλήγματα, τα αίματα είχαν πλημμυρίσει τα πρόσωπά τους και είχαν μουσκέψει τα ρούχα τους,  αλλά οι επαγγελματίες βασανιστές τους, ήθελαν και τον ευτελισμό τους, την ψυχική καταρράκωση τους και την πλήρη ταπείνωση και εξουθένωση τους, ώστε να καταστούν άβουλα όργανά τους και να τους μετατρέψουν σε καταδότες των συμπατριωτών τους, αγωνιστών της Αντίστασης. Ο «ΣΑΡΛΩ» με το αετίσιο κεφάλι, ψηλά αγναντεύοντας, υποβασταζόμενος από τους βασανιστές του και περιφερόμενος ανάμεσα στους συγκεντρωμένους, διαρκώς βασανιζόμενος, δεν υπέδειξε απολύτως κανένα, αν και γνώριζε, από συνεργασία μαζί τους, πολλούς αντιστασιακούς, συναγωνιστές του.

Η περίπτωση «ΣΑΡΛΩ» θυμίζει παρόμοια τραγική σκηνή στο τρομερό μπλόκο της Κοκκινιάς. Ένας νεαρός Επονίτης, βαριά χτυπημένος, με σπασμένο το κεφάλι από τους ταγματασφαλίτες, θαραλλέα φώναξε στο συγκεντρωμένο πλήθος… « Συναγωνιστές σηκώστε ψηλά το κεφάλι σας, δεν πρόκειται κανένα σας να προδώσω…». Τίμημα της περηφάνειας, της λεβεντιάς του και του πατριωτισμού του, η άμεση και επιτόπου εκτέλεση του…

9 Αυγούστου 1944 Μπλόκο Νέου Κόσμου (Δουργούτι)

Στο μπλόκο της Αμαλιάδας ο ταγματασφαλίτης-ταγματάρχης Κοκώνης και το «επιτελείο του» προσπάθησαν να εφαρμόσουν τη σατανική και απάνθρωπη-γκεσταπίτικη μέθοδο της δημιουργίας καταδοτών, μέθοδο δανεισμένη από τα αποτρόπαια, αιματοβαμμένα μπλόκα της Κοκκινιάς-Καλογρέζας κ.λ.π όπου έδρασαν οι εφιαλτικοί και αποκρουστικοί προδότες, οι «κουκουλοφόροι» που σαν ληστές καλυπτόμενοι στο πρόσωπό τους από μαύρες κουκούλες, που άφηναν μόνο άνοιγμα στα μάτια τους, κατέδιδαν στον εχθρό, φίλους, γνωστούς, γείτονες, ακόμα και συγγενείς τους.

Στο μπλόκο της Αμαλιάδας δεν έδρασαν κουκουλοφόροι, ήταν από τα πράγματα αδύνατο, και κύρια έγινε έρευνα και έλεγχος με βάση ονομαστικές καταστάσεις που είχαν στα χέρια τους ταγματασφαλίτες, πλην  ο σκοπός τους, που ήταν η σύλληψη γνωστών στελεχών της Αντίστασης, δεν πέτυχε, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις όπως του αξέχαστου λεβέντη αγωνιστή, Γιώργη Μαντζαβίνου, Προέδρου του Εργατικού Κέντρου Αμαλιάδας (είναι ανευλάβεια στη μνήμη του η αγνόησή του από το ΕΚΑ  Αμαλιάδας),  του «ΣΑΡΛΩ» και μερικών άλλων απλών Αντιστασιακών.

Το μπλόκο παράδοξο το λησμονούν μελετητές εργασίες τους για τα ιστορικά γεγονότα της εποχής μέσα σε ανυπόφορο κλίμα τρομοκρατίας άγριων ξυλοδαρμών προπηλακισμών λιποθυμία από το χοντρό καλσόν Μαρτίου και αβάσταχτης δίψας από έλλειψη νερού κράτησε περίπου 8 9 ώρες ας αναπολήσουμε για λίγο τις χιλιάδες συμπατριωτών μας γύρω από το χώρο του στρατού κρατούμενους και ποιοτικού στρατόπεδο του κατακτητή και συνεργατών τους Με το μαστίγιο και τώρα μπει στο χέρι του στις 20 Ιούλη του 1944 μέρα ηλιόλουστη και ζέστη,  όρθιους οχτώ-εννιά ώρες, τρομοκρατημένους, διψασμένους και πλήρως εξουθενωμένους, σωστή τραγωδία-με αυτουργούς και πρωταγωνιστές τους προδότες-συνεργάτες του κατακτητή.

Η συγκομιδή του μπλόκου απέδωσε στον Κοκώνη περίπου 200 ταλαίπωρους Αμαλιαδίτες, που λοιδορούμενοι και δερνόμενοι, τσουβαλιάστηκαν, αργά τη νύχτα, μέσα σε φορτηγά βαγόνια του τρένου (άντρες 18-ίπποι , αυτή η χωρητικότητα) που στάθμευε από το πρωί στο σταθμό, όλα στη διάθεση του Κοκώνη, με προορισμό τις φυλακές των ταγματασφαλιτών στον Πύργο.

Η ταλαιπωρία των υπολοίπων, μη  συλληφθέντων, μπλοκαρισμένων ακόμα,  δεν τελείωσε, γιατί έπρεπε να υποστούν και τον «εθνικό» δεκάρικο λόγο του Κοκώνη, που εκφώνησε από το μπαλκόνι του σπιτιού του αείμνηστου Σωτήρη Γεωργακόπουλου,  στη λεωφόρο, δηλ. από το σπίτι που στεγάζονταν οι Γερμανοί,  και που  ούτε λίγο ούτε πολύ καλούσε ο  «πατριώτης» αξιωματικός «εθνικό» προσκλητήριο και συμπαράταξη και συνεργασία με τους Γερμανούς κατακτητές για τη νίκη του χιτλερισμού.

Μετά την παραπάνω αποφράδα μέρα του Ιουλίου 1944 για το λαό της Αμαλιάδας (ξεχάστηκε και αυτή) παρουσιάστηκε το θλιβερό φαινόμενο, ψυχοραγούντος του ναζισμού, της εμφάνιση στην πόλη μιας μικρής ομάδας- πέντε- δέκα άτομα- οι περισσότεροι μη Αμαλιαδίτες, ταγματασφαλιτών, που στεγάστηκε σε σπίτι δίπλα στους προστάτες τους Γερμανούς, από το φόβο της Αντίστασης. Οι συλληφθέντες Αμαλιαδίτες στριμώχτηκαν σε κάτι πρόχειρες και άθλιες φυλακές και η ζωή τους ήταν απάνθρωπη- ανυπόφορη. Η τρομοκράτησή τους, οι απειλές εκτελέσεων, οι συνεχείς ξυλοδαρμοί μέχρι αίματος και αναισθησίας και ο ευτελισμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σε καθημερινή διάταξη, μαζί με την αποπνικτική ατμόσφαιρα από το αδιαχώρητο και τη ζέστη, ήταν το καθημερινό τους, μαρτυρικό, βίωμα. Πολλοί κρατούμενοί υποβάλλονταν σε καθημερινή βασανιστική ανάκριση για ν’ αναγκαστούν να καταδόσουν  συγκρατούμενούς τους, ή και μη συλληφθέντες, που ήταν οργανωμένοι στην Αντίσταση και γα σχετικά θέματα.

Μετά πάροδο λίγων ημερών το επιτελείο Κοκώνη,  χωρίς καμία διαδικασία και δίκη καταδίκασε σε θάνατο πέντε (5) κρατούμενους, ήτοι το «ΣΑΡΛΩ», το Γιώργη Μαντζαβίνο, το Γιώργη Καραβίδα, τον Τρομ, άγνωστο για ποιο λόγο,  και κάποιο ανώνυμο αγωνιστή.

Μεσάνυχτα τους εκτέλεσαν στο χώρο του νεκροταφείου του Πύργου και τους πέταξαν σε πρόχειρα ανοιγμένο ομαδικό τάφο.

Τη βάρβαρη εκτέλεση ακολούθησε ανθρώπινο θαύμα.

Ο «ΣΑΡΛΩ»  τραυματισμένος, αφού αφουγκράστηκε τη νεκρική σιγή του τάφου και του περίγυρού του,  αναμέρισε τα μαύρα χώματα και βγήκε έξω, στη ζωή…ανασύροντας από τον τάφο και τον άτυχο, βαριά τραυματισμένο, Γιάννη Καραβίδα. Ματωμένο, λαβωμένο και πονεμένο το ατρόμητο παλικάρι σήκωσε στους ώμους τον ημιθανή Καραβίδα και σιγά με την ψυχή στο στόμα βγήκε από το νεκροταφείο, πέρασε νυχτοπατώντας και αγκομαχώντας σοκάκια και γειτονιές του Πύργου και ζήτησε βοήθεια σε κάποιο απόμερο φτωχόσπιτο, που απλόχερα τους δόθηκε και αφού έγινε πρόχειρη επίδεση των τραυμάτων,  τράβηξαν ανηφορίζοντας στην Ελεύθερη Ελλάδα. Παρά τις προσπάθειες των υγειονομικών υπηρεσιών των Αντιστασιακών οργανώσεων δεν καταφέρθηκε να διατηρηθεί στη ζωή ο Καραβίδας που έφερε θανάσιμα τραύματα. Ο «ΣΑΡΛΩ» έγινε καλά και εντάχθηκε στις Ένοπλες Δυνάμεις του ΕΛΑΣ, απ’ όπου πολέμησε τους κατακτητές και τους συνεργάτες τους- εκτελεστές του- ταγματασφαλίτες- στη μάχη για την απελευθέρωση του Πύργου.

Με την φυγή των Γερμανικών στρατευμάτων από την Ηλεία που αποφυλακίστηκαν συλληφθέντες Αμαλιαδίτες, που πήραν το δρόμο του γυρισμού στο σπίτι με το πόδι. Λόγω συνάφειας του προσωπικού δράματος του «ΣΑΡΛΩ» με τους εκτελεστές του και την τύχη τους παραθέτω τ’ ακόλουθα:

Mετά τη φυγή των Γερμανών, o  Κοκώνης υποκινούμενος και ενισχυόμενος και από ύποπτους ξένους παράγοντες- πράκτορες αρνήθηκε να παραδώσει τα όπλα στον ΕΛΑΣ, παρά τις διαπραγματεύσεις, τις διαβεβαιώσεις και εγγυήσεις των υπευθύνων του ΕΑΜ ΕΛΑΣ για τη ζωή των ταγματασφαλιτών και τη δική του και έτσι επακολουθήσε η  μάχη του πύργου και η απελευθέρωση του από τον ΕΛΑΣ με αρκετά χρήματα και από τις δύο πλευρές.

Ο  Κοκώνης πλήρωσε με τη ζωή του, οι λοιποί λείπει συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν στις ίδιες φυλακές- αποθήκες- που ήδη είχαν φυλακίσει τους Αντιστασιακούς-Πατριώτες. Ανάμεσα στους  φυλακισθέντες  ήταν και ο αξιωματικός, επικεφαλής του αποσπάσματος που εκτέλεσε το «ΣΑΡΛΩ» και λοιπούς, που πρωταγωνιστούσε και στο μπλόκο της Αμαλιάδας.  Όπως τότε ευρύτατα είχε ακουστεί, ο «ΣΑΡΛΩ», επισκέφτηκε τις φυλακές και τον παραπάνω αξιωματικό, ο οποίος στο αντίκρισμα του,  ήταν πολύ γνωστός του ο «ΣΑΡΛΩ»   από τις συνεχείς ανακρίσεις και το λίγο χρόνο, που είχε περάσει από την εκτέλεση σωριάστηκε ερείπιο .Το γενναίο παλληκάρι, ο λαϊκός αγωνιστής,  με το μεγαλείο της ψυχής του,  τούδωσε το χέρι της κόρης της συχώρεσης….κι έφυγε σεμνά και αθόρυβα, γαληνεμένος, για τον δικό του δρόμο της τιμής και της αξιοπρέπειας.

Σπανιότατο περιστατικό μεγαλοσύνης και μεγαλοψυχίας ανά τους αιώνες…

Αργότερα ,στον εμφύλιο, μαχητής του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, ο «ΣΑΡΛΩ» έπεσε έξω από την Αμαλιάδα, κατόπιν προδοσίας, αλλά και μάχης αφού αρνήθηκε να παραδοθεί  στο απόσπασμα που τον είχε κυκλώσει.

Ο «ΣΑΡΛΩ» που σημειωτέον, τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε σε ορφανοτροφείο, μοιάζει τραγική μορφή αρχαίου δράματος. Εκτελέστηκε, θάφτηκε, βγήκε έξω από τον τάφο του,  συγχώρεσε τους εκτελεστές του με  την ανθρώπινη μεγαλοσύνη και την υψηλή- λαϊκού ήρωα- γενναιοφροσύνη του και σαν ανταμοιβή του, σύρθηκε  ο ατρόμητος αγωνιστής άψυχος πλέον-γελαστός και περήφανος στους δρόμους Αμαλιάδος από τους τότε απάνθρωπους παρακρατικούς οι οποίοι όταν ζούσε, τρέμανε τα φυλλοκάρδια του στο άκουσμα του και μόνο.

Οι λίγες γραμμές, φόρος τιμής στη μνήμη του γενναίου αγωνιστή, την αντρειοσύνη του οποίου γνώρισα σαν αυτόπτης μάρτυρας στο μπλόκο, και θαυμάζω…»

Δεν πιστεύουμε πως η ιστορική συνείδηση είναι το «δεν ξεχνώ», όμως η τοποθέτηση του συμβάντος και της εμπειρίας ακόμη και της τραυματικής στα ιστορικά της συμφραζόμενα και πλαίσια, αποτελεί αναμφίβολα μέρος της κοινωνικής συνείδησης. Η κατανόηση και η επούλωση των τραυμάτων φυσικά και έχουν να κάνουν με την ιστορικοποίηση και την οικειοποίηση που επιφέρει, ωστόσο, συνάμα είμαστε και αντίθετοι σε κάθε προσπάθεια μετατροπής των ερειπίων σε αποξενωμένα  και χωρίς πνοή , αγάλματα μουσείων , προς θέαση και τέρψιν.

«…γιατί τα’ αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε εμείς. Τ’ αγάλματα λυγίζουν ελαφριά…καληνύχτα». Γ.Σεφέρης, Ο ηδονικός Ελπήνωρ

Υ.Γ1. Όταν ήμουν μικρός ο πατέρας μου διηγιόταν μια ιστορία για ένα θεόρατο λεβέντη που περνούσε από τη δημοσιά, αντάρτης είχε ακούσει να λένε ότι ήταν, και πάντα τον χάϊδευε στο κεφάλι. Όταν τον ρωτούσα αν ήξερε πως τον έλεγαν, μου ανέφερε το όνομα  «ΣΑΡΛΩ».

ΥΓ2. Χρήστος Αθανασόπουλος ή «ΣΑΡΛΩ» ή «Λάζαρος» . Απόφοιτος της Γεωργικής Σχολής. Οργανώθηκε στο ΕΑΜ και μετά τη Βάρκιζα για να ξεφύγει των διώξεων στο ΔΣΕ. Στις 13/1/1949 η ομάδα του χτυπήθηκε από δύναμη 15 χωροφυλάκων και χιτών υπό τον ενωματάρχη Γιάννη Μπουλνταδάκη, στην καλύβα του του Όθωνα Κουφού κοντά στο χωριό Ρένεσι. Η σορός του μεταφέρθηκε με στρατιωτικό όχημα και ετέθη σε δημόσια θέα στην γωνία των Οδών Φιλελλήνων και Σωκράτους, έξω από το αστυνομικό τμήμα Αμαλιάδας. 

Και κάτι άλλο για σήμερα, μέρα που είναι, για να μην ξεχνιόμαστε:

«ευρυσκόμεθα σε φιλικότατες σχέσεις με το Γερμανικό ναζιστικό καθεστώς … Πλην δε δυνάμεθα να παραβλέψωμεν την μεσογειακήν μας θέση και την ζωτικήν ανάγκην να μην ευρεθώμεν ποτέ αντιμέτωποι των Άγγλων». Ιωάννης Μεταξάς

Read More

Ημιμόρφωση, ένα μικρό απόσπασμα

Το ερώτημα τίθεται αμείλικτο: η μαζική εκλαΐκευση της κουλτούρας άραγε διαχέει την τέχνη ή μήπως συγχωνεύει και ουδετεροποιεί τις διάφορες μορφές και ποιότητες της μέσα σε μια ενιαία δημοσιότητα χωρίς κριτική διάσταση; Το φαινόμενο που εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας παρότι δυσδριάκριτο εντούτοις από μόνο του είναι συνεκτικό και συνεπές στον καταστροφικό του ρόλο. Οι μετατροπές δε και οι μετασχηματισμοί άφθονοι και συχνά αδιόρατοι. Η δυνατότητα ενός διαφωτισμού, μιας «άλλης» κουλτούρας, έβαλε στην άκρη την ουτοπία, που για κάποιο χρονικό διάστημα μόνο ως τέτοια δεν φάνταζε και πέρασε σε χίμαιρες, ιδίως χίμαιρες του παρελθόντος. Εφεξής «φιλοσοφία» έχουν μόνο οι προπονητές των ομάδων, «επαναστάσεις» κάνουν μόνο τα απορρυπαντικά, ενώ η καθεαυτό επανάσταση μετασχηματίστηκε και μετασχηματίζεται σε ενοχή. Βυθισμένοι στο χάος μιας ζοφερής και αβίωτης πραγματικότητας διεξάγουμε ατέρμονες συζήτησεις επί παντός επιστητού, χαώδεις και τις περισσότερες φορές χωρίς νόημα. Ταξιδεύοντας στο δρόμο της αυτοπραγμάτωσης, της διατύπωσης άποψης γενικής εμβέλειας που ως μοναδική πηγή έχει τις δικές μας προσωπικές εμπειρίες και σκέψεις, ξοδεύουμε άπειρους πόρους "ταξιδεύοντας" ένθεν κακείθεν μιμούμενοι τη συμπεριφορά των τουριστών, οι οποίοι έχουν την πεποίθηση πως αν επισκεφτούν για λίγες μέρες μια χώρα, έχουν και πιο έγκυρη άποψη για τους κατοίκους της, τον πολιτισμό τους, τις λατρείες, τα ιερά τους, την καθημερινότητα τους, τη ζωή τους εν γένει. Οριστικοί κάτοχοι της αλήθειας, που δεν χρειάζεται να κοπιάσουμε άλλο για τα βασικά, πολύ έχουμε μοχθήσει για αυτά, ήδη λοιπόν μας είναι γνωστά. Τώρα η επεξεργασία πρέπει να περιοριστεί μόνο στις λεπτομέρειες, στις διορθώσεις,  στο ρετουσάρισμα . Όμως το ερώτημα παραμένει και ζητάει επίμονα από κάποιους να το σκεφτούν: Τι πράγματι συμβαίνει με την αλήθεια; Eμείς κατέχουμε την αλήθεια ή αυτή εμάς; Στην ημιμόρφωση των καιρών μας υπάρχουν έντονα τα στίγματα παλιών εποχών, παλιών ενοχών, στοιχεία οικονομικής και κοινωνικά υπαγορευμένης αυτοπεριχαράκωσης στο προνόμιο ολίγων και εκλεκτών.;Eνας πραγματικά αποκρουστικός αναχρονισμός. Όμως το σοβαρότερο και το σπουδαιότερο είναι άλλο: H νέα συνενοχή, τόσο η ενεργητική υπό την έννοια της προπαγάνδισης «νέων» όμως στην ουσία γέρικων και ξεδοντιασμένων δογμάτων όσο και η παθητική, υπό την έννοια της σύμπραξης των κουρασμένων και γεμάτων στον κόσμο της πολυφωνικής χειραγώγησης.

Στην ημιμόρφωση της μαζικής κουλτούρας οι φωνές που ακούγονται τις περισσότερες φορές δεν είναι γνώμες, γνήσιες και αυθεντικές, που έχουν προέλθει από μόχθο, γνώση, επίγνωση, βίωμα για τον άλλο και με τον άλλο, αλλά μια παλιά -αν και φτιασιδωμένη- και γνώριμη ηχώ της φωνής του Λεβιάθαν της σύγχρονης εποχής, μια γνώριμη ηχώ της φωνής του Κυρίου και του κραυγαλέου παραγγέλματος του «στοιχηθείτε». Μακάριοι οι στοιχισμένοι ότι αυτών έστιν η βασιλεία των ουρανών.  Ο μεγάλος γερμανός φιλόσοφος Τ. Αντόρνο έλεγε:

«Η ημιμόρφωση δεν είναι μισή μόρφωση ή απουσία μόρφωσης ,αλλά η έχθρα απέναντι στη μόρφωση. Το μισό που ναυάγησε ,η αποτυχημένη ταύτιση,δημιουργεί το μίσος ,το φθόνο γι’ αυτό που δεν ευωδόθηκε ,τη διαστροφή. Αυτό που οι άνθρωποι στη συνέχεια κάνουν πως προτιμούν ,το ξενικό κρουστό σουξέ και το αστυνομικό μυθιστόρημα ,το φαντασμαγορικό θέαμα κι η μελοδραματική αγάπη ,τους είναι κατά βάθος το πιο ξένο κι αποκρουστικό,που δεν ανταποκρίνεται σε καμμιά άμεση εμπειρία τους. Υποτάσσονται σ’ αυτό με σφιγμένα δόντια όπως ο έφηβος που πνίγεται στην πρώτη ρουφηξιά του καπνού και φρικιά στην πρώτη γουλιά του αλκοόλ ,αλλά προχωράει μοιραία και άβουλα προς το μισητό και αναπότρεπτο.

Η ικανότητα για εμπειρία δεν αποκτιέται, αν δεν αποδομηθούν οι μηχανισμοί απώθησης ,οι ασυνείδητες αντιστάσεις που κρατούν τον άνθρωπο ανάπηρο και ανίσχυρο να εμπειραθεί ο,τιδήποτε άμεσα και ζωντανά ,ν’ αποκτήσει αυτογνωσία συνείδηση του κόσμου και θαρραλέα αντίσταση σε ό,τι τον υποδουλώνει.

Η ημιμόρφωση είναι η συλλογική πατερίτσα της ανάπηρης πλειονότητας,η διάδοση του πνεύματος και τέχνης χωρίς ζωντανή σχέση προς τη συνείδηση των ανθρώπων ,χωρίς συνέπεια για τη ζωή τους και τη δομή της κοινωνίας .Το τραγούδι μιλάει γι’ αγάπη και ειρήνη ,ενώ η δισκογραφική εταιρία ,βέβαιη για τη φενάκη ,επενδύει και στην παραγωγή όπλων ,όπως και η κρατική τηλεόραση εκπέμπει την κουλτούρα στο στρατώνα και στα μετωπικά φυλάκια .Η πολιτιστική βιομηχανία ,πιστή στην προπαγάνδα και συνεπής στην αναγκαιότητα της οικονομικής συγκέντρωσης και της τεχνικής τυποποίησης παράγει κουλτούρα γι’ αυτούς που η κουλτούρα απέκρουσε ,αλλά και στην αρκετά συγγενή κατηγορία εκείνων που ο φθόνος των πολλών αποκαλεί κουλτουριάρηδες.

«Η ημιμόρφωση είναι το χειραγωγημένο πνεύμα των αποκλεισμένων». 

Φαίνεται πως ο σημαντικός αυτός στοχαστής είχε διακρίνει κάτι θεμελιώδες όσον αφορά την κρίση της σύγχρονης προσωπικότητας...

Το παραπάνω μικρό απόσπασμα του Τ. Αντόρνο είναι από  το έργο του Θεωρία της ημιμόρφωσης.

Read More

«ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ»- Ένα διαφορετικό «σχολείο» στη Αμαλιάδα

Ανακαλώντας στην μνήμη μου την περίφημη ρήση του σπουδαίου αλχημιστή , και αστρονόμου και αποκρυφιστή Θεόφραστου Παράκελσου (1493-1541), «Το να μαθαίνουμε είναι η ζωή μας, από τη νεότητα μέχρι τα γεράματα, μέχρι το σύνορο του θανάτου: κανείς δεν μπορεί να ζήσει ούτε δέκα ώρες χωρίς να μαθαίνει», συλλογίστηκα ότι υπάρχει και κάποιο άλλο πράγμα χωρίς το οποίο κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει: το όνειρο. Ονειρευόμαστε είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι, είτε θυμόμαστε τα όνειρά μας είτε όχι, τα όνειρα μας ζουν μαζί μας, είναι μέρος του εαυτού μας, οδοιπορικά, ενίοτε με μορφή σκιώδη, που ασκούν επάνω μας τεράστια επιρροή, άλλοτε μας αφυπνίζουν, άλλοτε μας χαλαρώνουν και μας γαληνεύουν, άλλοτε μας τρομάζουν και μας καταθλίβουν, άλλοτε συνδράμουν στη χαρά και άλλοτε στη θλίψη. «Ότι μου λείπει σε άγγιγμα, το κερδίζω σε όνειρο» συνήθιζε να λέει ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, κάνοντας πραγματικές-ονειρικές ταινίες. Μία παράξενη συμπλοκή δύο κόσμων, της φαντασίας και της πραγματικότητας. 

Μήπως άραγε το ίδιο δεν συμβαίνει και με τη μάθηση; Δεν είναι κάτι που βρίσκεται πάντοτε εκεί, ασκώντας πολύ ισχυρές επιρροές στις ζωές μας, ένας παράξενος συνοδοιπόρος από τη «νεότητα μέχρι τα γεράματα»;

Αν το να μαθαίνουμε είναι η ζωή μας, όπως λέει ο Παράκελσος και προσωπικά θεωρούμε ότι είχε δίκιο στον καιρό του και έχει και σήμερα, προκύπτουν αβίαστα τα εξής ερωτήματα:

• Τι πράγμα είναι αυτό που μαθαίνουμε, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο;
• Ποιος είναι ο «δάσκαλος» και το «σχολείο»;
• Τι συμβαίνει στο άνθρωπο όταν αποφασίσει να φράξει το δρόμο στη μάθηση;
• Ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις της θρυμματισμένης και φενακισμένης συνείδησης στην ζωή τη δική μας και αυτών που αγαπάμε και μας αγαπούν;
  
  
  Η παραπάνω λίστα ερωτημάτων είναι μόνο ενδεικτική και όχι εξαντλητική.

Ο Χοσέ Μαρτί (1853 – 1895), ποιητής και κορυφαίος μαχητής της Κουβανικής ανεξαρτησίας, και από τις πλέον εμβληματικές φυσιογνωμίες της ιστορίας της Κούβας. έδωσε μια σημαντική κατά τη γνώμη μας απάντηση στα παραπάνω όταν έλεγε : «Φτάνουμε στη γη σαν το κερί- και η τύχη μας χύνει σε προσχηματισμένα καλούπια. Οι υπάρχουσες συμβάσεις παραμορφώνουν την αυθεντική ύπαρξη…Οι μορφές της απελευθέρωσης έχουν υπάρξει πάντα μόνο τυπικές- είναι αναγκαίο να γίνουν ουσιαστικές. Δεν θα υπάρξει πολιτική ελευθερία χωρίς πνευματική ελευθερία…Το σχολείο και η οικογένεια είναι οι δύο θαυμαστές φυλακές του ανθρώπου». 

Άραγε για ποιο σχολείο και για πια οικογένεια μιλάει ο μεγάλος Κουβανός στοχαστής και επαναστάτης;

Φυσικά η εποχή μας είναι διαφορετική. Σε αυτήν η δημιουργική σκέψη, ο στοχασμός έχει χάσει ή παραχωρήσει την αυτονομία του προκειμένου να υπηρετεί τους ισχυρούς του κόσμου, συλλέγοντας τα ψίχουλα «ικανοποίησης» που τους διαθέτει η επίπλαστη και ψευδή ευημερία και ευτυχία τους ή ακόμη έχει λοξοδρομήσει από την πραγματικότητα και την ιστορία, στρεφόμενη σε ακαδημαϊκά γλωσσικά παιχνίδια και σύγχρονους επιστημονικούς Πήγασους που έχουν στο επίκεντρό τους την λειτουργία, την αποτελεσματικότητα και το όφελος.

Οι πολλοί είναι βυθισμένοι μέσα στον υπαρξιακό φόβο του εκμηδενισμού φυσικού και πνευματικού που τους προσφέρει πλουσιοπάροχα ο κατακερματισμός των πάντων, η μετατροπή του κόσμου σε θρύψαλα, η μετατροπή του κόσμου και της ενότητας και της συνοχής του σε φευγαλέες εικόνες. Οι άνθρωποι στο όνομα του οποίων έγιναν τα πάντα, μετατράπηκαν σε ευτελείς ποιότητες, ανήμπορες μηδαμινότητες, έρμαια μπροστά στο απελπισία και τον θάνατο, ισχνές οντότητες απέναντι στις πανίσχυρες, τυφλές και χαοτικές, δυνάμεις της φύσης και της κοινωνίας, της εποχής. Το βουερό, ακούραστο, και ατελεύτητο άπειρο , τα «πάντα ρει» του Ηράκλειτου, θα πρέπει να μετατραπούν βίαια σε μια βουβή, απέραντη, ακίνητη και θανατερή σιωπή.

Οι λεγόμενοι γνώστες του κόσμου υπολογίζουν, στην ματαιότητα, στην φιλοδοξία, στην ροπή προς τη διαφθορά, στην αφέλεια, στην δειλία και στη ραθυμία των ατόμων, χωρίς να γνωρίζουν ότι αυτές οι «ισχυρές δυνάμεις», αυτές οι ιδιότητες και λειτουργίες υπάρχουν μόνο ιστορικά, μόνο μέσα σε ένα συγκεκριμένο σύστημα χειραγώγησης, σε ένα σύστημα αναπόσπαστα συστατικά του οποίου είναι και οι ίδιοι, είναι δυνάμεις ιστορικές, υπάρχουν ιστορικά, δηλαδή γεννιούνται και πεθαίνουν. 

Εμείς πιστεύουμε στις καλές δυνάμεις. Εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι θα εξακολουθούν να μαθαίνουν, θα εξακολουθούν να καταλαβαίνουν, θα εξακολουθούν να αισθάνονται, θα εξακολουθούν να συναντούνται και να συνομιλούν ,θα συνεχίσουν να εορτάζουν , παραμερίζουν την κόπωση αλλά και τα «κουρασμένα παλικάρια», θα συνεχίσουν να μάχονται και να πράττουν, , θα εξακολουθούν να ερωτεύονται, να αγαπούν και να πεθαίνουν. Και όσο θα γίνεται αυτό θα εξακολουθούν να ρωτούν για την Φύση, την Αλήθεια, το Ωραίο, το Υψηλό τον Άνθρωπο, τη Ζωή και τον Θάνατο , να σκέφτονται, ενάντια στο ρεύμα, τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής και της ιστορίας. Να στοχάζονται όχι μόνο τι είναι ο άνθρωπος αλλά και ποιος είναι ο άνθρωπος. 

Κάτι τέτοιες σκόρπιες σκέψεις στροβιλίζονταν με ταχύτητα στο μυαλό μας, μαζί με κάποιες εικόνες για τα κατορθώματα κάποιων ρομαντικών και ξεροκέφαλων γαλατών, απομεινάρια κάποιων ευχάριστων παιδικών αναμνήσεων μιας, όταν σχεδιάσαμε την πρωτοβουλία «ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ». 

Τι είναι η πρωτοβουλία «ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ» και πως θα λειτουργήσει σε πρώτη φάση;

Είναι ένα νέου τύπου «σχολείο», που θα πειραματιστεί να λειτουργήσει ως ένα ανεξάρτητο, δηλαδή ελεύθερο από κάθε είδους δέσμευση και άλλους περιορισμούς εκπαιδευτικό κύτταρο ή οργανισμός αφιερωμένο σε αυτό που λέμε ή ονομάζεται εκπαίδευση ενηλίκων. 

Δεν χρηματοδοτούμαστε από πουθενά, μόνο από τους ίδιους του μαθητές μας, και δεν προσφέρουμε κανένα εχέγγυο επαγγελματικής κατάρτισης. Αντιπροσωπεύουμε μόνο ένα χώρο παράλληλο και εντελώς αδέσμευτο που θα υπηρετεί μόνο την ανάγκη για ελεύθερη και όσο το δυνατόν σφαιρική προσέγγιση και καλλιέργεια. Μια ανάγκη που τόσο βάρβαρα καταπνίγεται στις μέρες μας, ένθεν κακείθεν.

Υπό αυτήν την έννοια το «ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ» θα λειτουργήσει σαν ένα ιδιότυπο "σχολείο" πρώτης και ουσιαστικής ευκαιρίας, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ.

Έχουμε μεράκι, έχουμε ιδέες, έχουμε μέθοδο, έχουμε σχέδια, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, έχουμε όνειρα.

Για τη πρώτη χρονιά, θα λειτουργήσουμε για την περίοδο 2017-2018 δύο οργανωμένες ετήσιες εκπαιδευτικές ενότητες-κύκλους συναντήσεων με τους εξής τίτλους:

α) «Φιλοσοφικές περιπλανήσεις - Εισαγωγή στην ιστορία της φιλοσοφίας - κύκλος α: αρχαία φιλοσοφία»

και

β) «Αισθητικές περιπλανήσεις- Αισθητική Φιλοσοφία-Ιστορία της Τέχνης α’ κύκλος»

Οι συναντήσεις θα είναι δίωρες, κάθε Δευτέρα 8.15-10.15 μ.μ. (για την α’ ενότητα) και κάθε Τετάρτη 8.15-10.15 μ.μ (για την β’ενότητα), θα πραγματοποιούνται στο χώρο του Πολύτεχνο - Κοντογιαννοπούλου 14 (πρώην Σωκράτους), Αμαλιάδα, θα διεξάγονται με την ευθύνη του Μάριου Δαρβίρα ο οποίος θα είναι ο εισηγητής (βλέπε στη συνέχεια βιογραφικό) και θα έχουν διάρκεια το καθένα 30 δίωρες συνεδρίες (αναμενόμενη ολοκλήρωση τέλη Ιουνίου 2018).

Στις ενότητες θα χρησιμοποιηθούν προσεγγίσεις οι οποίες πιστεύουμε ότι βοηθούν σημαντικά στην ανοιχτή και καλύτερη κατανόηση των θεματικών, τις οποίες επιλέξαμε να αγκαλιάζουν θεωρητικά,τρεις μεγάλες περιοχές της ανθρώπινης συνείδησης, την φιλοσοφία, την τέχνη και την επιστήμη.

Επειδή ο σχεδιασμός περιλαμβάνει ενότητες που σχετίζονται, αλληλοδιαπλέκονται και ακολουθούν η μια την άλλη, θα επιθυμούσαμε να αναφέρουμε πκληροφοριακά ότι οι ενότητες αυτής της χρονιάς αποτελούν προϋπόθεση για την παρακολούθηση των ενοτήτων της επόμενης που θα ακολουθήσουν.

Από τη σκοπιά μας δεσμευόμαστε για μια πρωτότυπη και δυνατή εμπειρία, χρήσιμη και μοναδική για όλους μας που πιστεύουμε ότι θα υποστηριχθεί στον τόπο μας. Και να μην ξεχνάμε ότι το να παραμένεις σε ένα βαθμό ενοχλητικό παιδί αποτελεί μεγάλη αρετή και μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά και λυτρωτικά απέναντι στις ψευδαισθήσεις. 

Για περισσότερες πληροφορίες, αναλυτικό πρόγραμμα και συμμετοχές-περιορισμένος αριθμός-οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στη Γραμματεία του Πολύτεχνον, τηλ. 2622-0-21104, και στα e-mail: polytehno@gmail.com,mdarviras@gmail.com

Μάριος Δαρβίρας

Γεννήθηκε στην Αμαλιάδα το 1966. Έχει σπουδάσει ηλεκτρολόγος μηχανικός και έχει πραγματοποιήσει μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στη θεωρητική φυσική. Έχει εργαστεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και έχει πραγματοποιήσει παρουσιάσεις και σεμινάρια για διάφορα επιστημονικά και θεωρητικά θέματα. Ανάμεσα στα θεωρητικά ενδιαφέροντά του πέρα από τα επιστημονικά θέματα, συγκαταλέγονται η φιλοσοφία, η αισθητική, η θεωρία της λογοτεχνίας κ.λ.π. Έχει επίσης δημοσιεύσει πολλά άρθρα είτε επιστημονικού είτε θεωρητικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στα ελληνικά έχει επιμεληθεί και μεταφράσει μια σειρά διηγημάτων του πολύ δημοφιλούς Τσέχου σατυρικού συγγραφέα Γιαροσλάβ Χάσεκ (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΦΑΡΦΟΥΛΑΣ) καθώς και το τελευταίο κείμενο πριν φύγει από τη ζωή του σημαντικού σοβιετικού φιλοσόφου Έβαλντ Βασίλιεβιτς Ιλιένκοφ, με τον τίτλο η διαλεκτική του Ιδεατού (Εκδόσεις ΕΠΕΚΕΙΝΑ), ενώ προς έκδοση βρίσκεται το αμέσως επόμενο διάστημα μια σειρά δοκιμίων του σημαντικού μαρξιστή φιλοσόφου Κάρελ Κοσίκ από τις εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ.

Read More