Η εξόντωση

Από τις εκδόσεις ΕΝΕΝΕΝ κυκλοφορεί το νέο τεύχος 45 (Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέμβριος) της ομότιτλης επιθεώρησης πολιτισμού. Από την πλούσια ύλη του περιοδικού ξεχωρίσαμε καταρχήν τρία άρθρα: 

α) Τη σημαντική μαρτυρία του Ολλανδού δημοσιογράφου Ad van Liempt (Ουτρέχτη, Ολλανδία, 1949) αναφορικά με το Ολοκαύτωμα στην Ολλανδία, και γενικώς τα γεγονότα που ακολούθησαν την Γερμανική εισβολή στην Ολλανδία στις 10 Μαϊου του 1944. Το απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο του δημοσιογράφου με τον τίτλο "Hitler's Bounty Hunters: The Betrayal of Jews” [Οι ευεργετημένοι κυνηγοί του Χίτλερ: Η προδοσία των Εβραίων] στο οποίο περιγράφεται με εξαιρετική ακρίβεια η διαδικασία με την οποία η Ναζιστική Γερμανία πλήρωνε για κάθε πληροφορία αναφορικά με τις θέσεις των Εβραίων. Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό χωρίο από το απόσπασμα με τον τίτλο,  Το Ολοκαύτωμα στην Ολλανδία: οι εκτοπισμοί: «Tην άνοιξη του 1943 εμφανίστηκε ένα άλλο πρόβλημα: η σύλληψη των υπολοίπων Εβραίων για αυτούς που είχαν σημαδεμένες ταυτότητες δεν υπήρχε πρόβλημα. Στο τέλος οι Γερμανοί θα ανακαλέσουν όλα αυτά τα ένσημα- τελικά όλα ήταν προσωρινά μέχρι νεωτέρας αλλά το πιο ανησυχητικό για τους ναζιστές αρχηγούς της Ολλανδίας ήταν η διαπίστωση ότι αρκετοί Εβραίοι είχαν ξεφύγει από το δείκτη σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους γύρω στις 25.000 δεν είχαν καταμετρηθεί και κάπου κρύβονταν. Η φιλοσοφία του Endlosung der Judenfrage επίτασσε ότι όλοι οι Εβραίοι, χωρίς εξαίρεση, έπρεπε να εξολοθρευτούν. Στη συνάντηση κορυφής των ναζιστών στο Πόζναν της Πολωνίας στις 5 Οκτωβρίου του 1943, ο Χίμλερ δεν θα μπορούσε να πει περισσότερα. Για να πείσει τους συναδέλφους του στην ηγεσία του τρίτου Ράιχ ότι η γενοκτονία ήταν σωστή πολιτική είπε: “ πιθανόν να έχετε συνειδητοποιήσει ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα ερώτημα: τι θα κάνουμε με τις γυναίκες και τα παιδιά;

Στρατόπεδο Westerbork 1942. Χριστουγεννιάτικοι εορτασμοί των  Γερμανών αξιωματούχων μετά την εξολόθρευση των εκτοπισμένων Εβραίων της Ολλανδίας.

Έχω αποφασίσει ότι η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς η γνώμη μου είναι ότι δεν είναι σωστό να έξω στρέψουμε μόνο τους άρρενες- και αυτό κύριοι σημαίνει φόνος ή διαταγές για από το αποτέλεσμα αυτό- και να αφήσουμε τα παιδιά να μεγαλώσουν έτσι ώστε αύριο να πάρουν εκδίκηση από τα παιδιά και τα εγγόνια μας. Πρέπει να πάρουμε τη δύσκολη απόφαση να εξαφανίσουν αυτό το έθνος από προσώπου γης”. Αυτά ήταν τα λόγια του Χίμλερ τον Οκτώβριο του 1943 »

Μετάφραση: Γιώργος Γιαννόπουλος. 

β) Το άρθρο με τίτλο «Η εξόντωση» του Τσέχου φιλοσόφου Κάρελ Κοσίκ (Karel Kosík (26 June 1926 – 21 February 2003) το οποίο αποτελεί ένα επιλεγμένο ένα απόσπασμα από το εκτενές δοκίμιο του στοχαστή με τίτλο «Τι είναι κεντρική Ευρώπη» που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1969, συμπληρώθηκε το 1992 και συμπεριλήφθηκε ολόκληρο στην έκδοση δοκιμίων του συγγραφέα με τίτλο Kosík, Karel : Století Markéty Samsové [ Κοσίκ Κάρελ, Ο αιώνας της Γκρέτε Σάμσα], Πράγα, Cesky spisovatel 1993, εκδ. Orientace. Παραθέτουμε ένα μικρό χωρίο από το άρθρο: « Η μεταφορά άρχιζε με την διαταγή: «Alles nitnehmen!» [Πάρε μαζί τα πάντα ]. Σε αυτές τις δύο λέξεις κωδικοποιούταν ένα αβέβαιο μέλλον: σπανίως αυτή η διαταγή σήμαινε απελευθέρωση και επιστροφή στο σπίτι και συχνά σήμαινε επιλογή για εκτέλεση. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, ωστόσο, αυτές οι λέξεις σήμαιναν να είσαι έτοιμος να ταξιδέψεις σε άλλο τόπο συγκέντρωσης. Το στρατόπεδο ήταν μία έκφραση της παροδικότητας των σταθερών καταστάσεων, της προσωρινότητας της κατάστασης να ξεκινάς ένα ταξίδι και να φτάνεις κάπου. Η τοποθεσία δεν ήταν τόπος ενδημίας ή τακτοποίησης αλλά μόνο ένας μεταβατικός σταθμός για να εξασφαλιστεί η περαιτέρω περιπλάνηση- ο παράλογος τρόπος του να είσαι συνεχώς στο δρόμο. Η ανταλλαγή, η καθοδήγηση, η έλλειψη σταθερότητας, η σταθερή κίνηση, το συνεχές έλα και φύγε- αυτές είναι εκφράσεις που χρησιμοποιήθηκαν από τον αποθανόντα φίλο μου Έμιλ Ούτιτζ στην αξιοσημείωτη προσπάθεια του να περιγράψει την καθημερινή ζωή στα στρατόπεδα μεταφοράς. Οι άνθρωποι ήταν πάντα βιαστικοί, στοιβαγμένοι, οδηγούμενοι ενώ το έδαφος ήταν σπαρμένο με κάθε διαφορετικό μεταφερόμενο είδος: στρατιώτες, κρατούμενους , δραπέτες, ανθρώπους που αναχωρούσαν, ανθρώπους που κατέφθαναν, πορείες θανάτου. Οι άνθρωποι δεν εκδιώκονται από τα σπίτια τους μόνο από κάποια εξωτερική, ξένη δύναμη αλλά επίσης και για άλλους λόγους: την δυσαρέσκεια τους, την περιέργειά τους, το πάθος και η εμμονή τους με το ταξίδι ανεξαρτήτως προορισμού και σκοπού , απλά για να ανακουφίσουν την πλήξη τους και να καλύψουν τα μεγάλα κενά διαστήματα και να ξεπεράσουν το αίσθημα του ξεσπιτώματος και του ξεριζώματος και έτσι την υπαρξιακή αβεβαιότητα που ο στοχαστής αποκαλούσε: «das Unbehagen» [δυσφορία]. Η εξορία και το ξεσπίτωμα δεν είναι κατηγορίες που αφορούν μόνο εκείνους που απωθήθηκαν, καταδιώχθηκαν ή εξορίστηκαν αλλά επίσης την πλειονότητα των ανθρώπων- των ανθρώπων που έχουν απολέσει το κέντρο τους, και έτσι την πραγματική τους εστία, τρέχουν από πράγμα σε πράγμα, από τη μία άσκοπη κατάσταση στην άλλη πάντα με την μάταιη ελπίδα ότι θα ανακαλύψουν κάπου αλλού την ομορφιά και την οικία τους». 

Ναζιστικό έγγραφο από την περίοδο του εγκλεισμού  του Κάρελ Κοσίκ

 στο  στρατόπεδο συγκέντρωσης του Τερεζίν.   

Τη μετάφραση του κειμένου έχει αποδόσει στα ελληνικά από την τσεχική ο Μάριος Δαρβίρας ενώ όλο το κείμενο αναμένεται να συμπεριληφθεί στην προετοιμαζόμενη έκδοση ανέκδοτων δοκιμίων του πολύ σημαντικού αυτού στοχαστή από τις εκδόσεις ΕΝΕΚΕΝ. 

γ) Το δοκίμιο με τίτλο "Ο (αντικαπιταλιστικός) ρομαντισμός στη Θεωρία του Μυθιστορήματος" ων Robert Sayre και Michael Lowy, όπου οι δύο συγγραφείς από τη σκοπιά της προσέγγισης του Ρομαντισμού την οποία έχουν επιχειρήσει σε αρκετά γραπτά τους , κατά τη διάρκεια πολλών ετών επιχειρούν μια εξέταση του σημαντικού έργου του Ούγγρου φιλοσόφου και διανοουμένου του 20ου αιώνα Γκέοργκ Λούκατς (György Lukács, 13 Απριλίου 1885-5 Ιουνίου 1971) με το τίτλο Η Θεωρία του Μυθιστορήματος, μτφρ. Τσελέντη Ξ. Αθήνα, Πολύτροπον, 2004. 

Οι εν λόγω συγγραφείς έχουν επιχειρήσει μια προσέγγιση του Ρομαντισμού στον αντίποδα των παραδοσιακών ιδεών του Ρομαντισμού είτε ως καθαρά ένα λογοτεχνικό ρεύμα είτε ως μια χρονικά οριοθετημένη περίοδο στις αρχές του 19ου αιώνα, μια προσέγγιση η οποία περιγράφεται κυρίως στο βιβλίο τους Εξέγερση και Μελαγχολία: O Ρομαντισμός στους αντίποδες της Νεωτερικότητας, μτφρ. Καββαδία Δ., Αθήνα, Εναλλακτικές Εκδόσεις. 1999.